Aartswoud

Aartswoud is in de Nederlandse archeologie een klinkende naam. De naam staat voor uitzonderlijk goed bewaard gebleven archeologische vindplaatsen van 4.500 jaar geleden, de allerlaatste fase van het Neolithicum (of Nieuwe Steentijd) in ons land. De vindplaatsen zijn bijzonder omdat er van deze periode, behalve in de omgeving van dit dorp, nergens zulke goed geconserveerde resten van menselijke bewoning in Nederland zijn overgebleven. In de vorige eeuw zijn deze vindplaatsen ontdekt. Archeologen vinden hier barnstenen kralen, messen van vuursteen, pijlpunten en speerpunten van lange werpsperen. Daarnaast wordt een keur aan voedselresten aangetroffen, zoals botten van koeien, varkens, schapen en geiten. Tevens zijn botten van wilde dieren als ree, eland en beer en gevogelte als wilde eend en smient gevonden. Daarnaast treft men resten van prehistorische tarwe aan en stenen om dit te vermalen. Verder worden een boerderijhond en een mensenbeeldje van klei opgegraven. Het scala aan vondsten duidt op een ontwikkelde cultuur van een groep mensen die langzaam maar zeker de natuur naar hun hand kan zetten. Zij bebouwen het land, jagen in de wildernis met hun jachthond, vangen vis, verzamelen schaaldieren en houden van sieraden. Voor nadere informatie, zie de brochure Aartswoud, flonkerend verleden uit de steentijd. De archeologie van Het Hoog en Maantjesland, monumentale gebieden van 4.500 jaar geleden (2012). Sluizen en stoomgemaal In de tweede helft van de 15e eeuw is voor het afwateren van het westelijk deel van West-Friesland (Geestmerambacht) een lang afwateringskanaal gegraven: de Langereis. Aan het noordelijk uiteinde ervan zijn toen in de Westfriese Omringdijk bij Aartswoud twee spui- en schutsluizen gebouwd die in verbinding stonden met de toenmalige Zuiderzee. Toen de Groetpolder aan de noordkant van de Omringdijk is drooggelegd, is het uitwateringskanaal verlengd naar Kolhorn. Bang als men is voor een eventuele dijkdoorbraak van de Groetpolder (en de gevolgen voor westelijk West-Friesland) werden de sluizen echter nog lange tijd in stand gehouden. De resten van de sluizen zijn nu nog duidelijk te zien onder een brug in de Omringdijk. In de zuidelijke balustrade van deze brug zit zelfs een (zwaar beschadigde) gedenksteen uit 1859, een jaar waarin de sluizen nog zijn gerestaureerd. Tussen 1895 en 1960 heeft op de plek van de sluizen een stoomgemaal zorg gedragen voor de afwatering van 'De Vereenigde Raakmaats- en Niedorperkoggeboezem'. Om deze dubbel gedenkwaardige plek in de waterstaatkundige geschiedenis van westelijk West-Friesland voor het nageslacht te markeren, is veel vergeefse moeite gedaan om de oude steen te restaureren. Uiteindelijk is wel bereikt dat op kosten van hoogheemraadschap HHNK een informatiepaneel is geplaatst aan de noordkant van de brug (de steen is te zien aan de zuidkant). (bron: 't Vierkant, 2004, nr. 1) Het imposante stoomgemaal van Aartswoud uit 1894 is helaas rond 1970 gesloopt.